Kleszcze: Niechciane połączenie między ludźmi, zwierzętami domowymi a dziką przyrodą

Za każdym razem, gdy osoba lub zwierzę domowe zostaje ugryzione przez kleszcza, istnieje ryzyko przeniesienia choroby z kleszcza na gospodarza. Kleszcze działają jako łącznik między gatunkami, które mogą nigdy się nie spotkać i w przeciwnym razie nie miałyby szansy na wymianę patogenów. Może nigdy nie będziesz miał okazji przytulić wiewiórki lub zmierzyć się z szopem praczem, ale to nie oznacza, że nie możesz zarazić się od nich chorobami, dzięki kleszczom.

Choroby przenoszone przez kleszcze wzrosły w USA w ciągu ostatnich kilku dekad. Istnieje kilka teorii wyjaśniających, dlaczego te choroby rozprzestrzeniły się tak szybko. Sprowadza się to do większej liczby kleszczy, a co za tym idzie, większej liczby ukąszeń, które mogą przenosić patogeny. Populacje kleszczy rosną zarówno pod względem liczby, jak i zasięgu geograficznego. Kleszcz wybrzeża Zatoki Meksykańskiej (Amblyomma maculatum) był kiedyś ograniczony do około 150 kilometrów od swojej nazwy – Zatoki Meksykańskiej. Zasięg tego kleszcza rozszerzył się na północ i teraz występuje w wielu hrabstwach Illinois (najbardziej wysunięty na południe punkt Illinois do Zatoki Meksykańskiej to około 800 km). Innym gatunkiem kleszcza, kleszcz samotna gwiazda (Amblyomma americanum), nazwany tak z powodu pojedynczej białej plamki na grzbiecie samic, był kiedyś ograniczony tylko do południowej trzeciej części stanu. Teraz jego zasięg sięga aż do południowo-centralnego Wisconsin. Zarówno kleszcz samotna gwiazda, jak i kleszcz wybrzeża Zatoki Meksykańskiej mogą przenosić unikalne choroby odkleszczowe na ludzi i zwierzęta. Inne kleszcze stały się liczniejsze w miejscach, gdzie już były obecne.

Kleszcze w Illinois mogą przenosić kilka rodzajów patogenów, w tym bakterie, wirusy i pierwotniaki. Rodzaj patogenu niekoniecznie wskazuje na jego ciężkość. Prawidłowa identyfikacja patogenu jest ważna, aby zapewnić odpowiednie leczenie.

Borelioza

Borelioza jest najczęstszą chorobą odkleszczową u ludzi w USA. Myszy pełnią rolę gospodarza rezerwuarowego lub dzikiego gospodarza boreliozy. Po tym, jak larwalny lub nimfalny kleszcz pobierze krew od myszy, staje się zakaźny. Jeśli następnie ukąsi człowieka, może przenieść bakterię odpowiedzialną za boreliozę, Borrelia burgdorferi. Jedynym gatunkiem kleszcza, który przenosi boreliozę, jest kleszcz czarnonogi (Ixodes scapularis). Jednak borelioza nie jest jedynym zagrożeniem związanym z chorobami odkleszczowymi dla ludzi i zwierząt domowych — każdy gatunek kleszcza w Illinois ma zdolność przenoszenia chorób. Poniżej opisano wybrane choroby odkleszczowe, które mogą dotyczyć ludzi.

Ehrlichioza

Ehrlichioza jest infekcją bakteryjną, którą mogą wywoływać różne gatunki bakterii. Kleszcze samotne (Amblyomma americanum) i kleszcze czarnonogie (Ixodes scapularis) mogą przenosić ehrlichiozę. W latach 2000–2019 liczba przypadków ehrlichiozy wzrosła dziesięciokrotnie w USA. Do leczenia ehrlichiozy stosuje się antybiotyk doksycyklinę.

Gorączka plamista Gór Skalistych

Gorączka plamista Gór Skalistych (RMSF) jest wywoływana przez bakterię Rickettsia rickettsii i przenoszona przez kleszcza psiego (Dermacentor variabilis). Pomimo nazwy, ten kleszcz chętnie gryzie również ludzi. Kleszcz samotny (Amblyomma americanum) oraz kleszcz psi (Rhipicephalus sanguineus) także mogą przenosić RMSF. Gorączka plamista Gór Skalistych może być śmiertelna u nawet 20 procent osób, które nie są leczone. Lekiem z wyboru jest doksycyklina.

Gorączki riketsjozowe z wysypką

Gorączki riketsjozowe z wysypką to grupa bakterii z rodzaju Rickettsia, które wywołują gorączki z wysypką (w tym RMSF). Nowo wprowadzony kleszcz z wybrzeża Zatoki Meksykańskiej (Amblyomma maculatum) jest jedynym znanym wektorem gorączki z wysypką zwanej tidewater spotted fever. Ten nowy kleszcz już przeniósł tę chorobę na ludzi w Illinois. Lekiem z wyboru we wszystkich przypadkach gorączek riketsjozowych z wysypką jest doksycyklina.

Anaplazmoza

Anaplazmoza jest wywoływana przez bakterię Anaplasma phagocytophilum. Przenoszona jest przez kleszcza czarnołapkowego (Ixodes scapularis). Leczenie anaplazmozy polega na stosowaniu doksycykliny.

Babeszjoza

Babeszjoza jest wywoływana przez pierwotniaka Babesia microti. Podobnie jak borelioza, babeszjoza przenoszona jest przez kleszcza czarnołapkowego (Ixodes scapularis). Choć babeszjoza nie jest powszechna, może prowadzić do poważnych komplikacji. Ponieważ jest wywoływana przez pasożyta pierwotniakowego, opcje leczenia różnią się od innych chorób odkleszczowych. Zalecane metody leczenia to kombinacja atowakwonu i azytromycyny lub kombinacja klindamycyny i chininy.

Cytaukszoonoza

Cytaukszoonoza to choroba, która dotyka koty domowe i niektóre gatunki dzikich kotów. Choroba ta jest wywoływana przez pierwotniaka spokrewnionego z Babesia. Cytaukszoonoza to bardzo poważna choroba, która niemal zawsze jest śmiertelna dla kotów, które nie są leczone. Nawet najlepsze dostępne leczenie zapewnia jedynie 60-procentową przeżywalność. Choroba ta jest najczęściej spotykana w południowym Illinois, ale rozprzestrzenia się na północ wraz z migracją kleszcza Amblyomma americanum. Nie ma szczepionki na cytaukszoonozę. Najlepszą prewencją jest stosowanie najskuteczniejszych dostępnych środków zapobiegających kleszczom.

Wirusy Heartland i Bourbon

Wirusy Heartland i Bourbon to rzadkie, ale zagrażające życiu wirusy przenoszone przez kleszcze na Środkowym Zachodzie. Uważa się, że kleszcz samotna gwiazda jest wektorem wirusa Heartland, choć nie wiadomo, czy inne kleszcze również mogą przenosić ten wirus. Wirus Heartland jest rzadki i nie ma specyficznych metod leczenia tej choroby.

Podejście One Health (Jedno Zdrowie) jest szeroko przyjęte w sektorach zdrowia publicznego i uznaje, że zdrowie ludzi, zwierząt i środowiska wzajemnie się przenikają. W kontekście kleszczy i chorób przenoszonych przez kleszcze koncepcja ta jest szczególnie istotna. Wiele czynników środowiskowych może wpływać na populacje kleszczy. Rośliny inwazyjne mogą prowadzić do zwiększenia gęstości kleszczy. Zmiany w ekosystemie mogą mieć znaczący wpływ na kleszcze. Usunięcie dużych drapieżników powoduje wzrost liczby jeleni, co z kolei prowadzi do większej liczby kleszczy, ponieważ jelenie są doskonałymi “gospodarzami podtrzymującymi” populacje kleszczy.

Mając na uwadze podejście One Health, możesz pomóc zmniejszyć ryzyko ukąszeń kleszczy i chorób przenoszonych przez kleszcze, zarówno u siebie, jak i u swojego zwierzaka. Całkowite zapobieganie ukąszeniom kleszczy może być bardzo trudne, jednak możesz podjąć pewne środki ostrożności, które mogą zmniejszyć narażenie.

• Jeśli kleszcz ugryzie Ciebie lub Twojego zwierzaka, bardzo ważne jest, aby jak najszybciej go usunąć. Niektóre patogeny przenoszone przez kleszcze mogą być transmitowane przez wiele godzin, a nawet dni; jeśli usuniesz kleszcza szybko, możesz zmniejszyć prawdopodobieństwo zakażenia chorobą przenoszoną przez kleszcze.
• Zwierzęta domowe powinny być przez cały rok zabezpieczane preparatami przeciwkleszczowymi zalecanymi przez weterynarza.
• ● Myśliwi i inni miłośnicy aktywności na świeżym powietrzu powinni zachować środki ostrożności w terenie. Aby dowiedzieć się, gdzie żyją kleszcze, jak zminimalizować ryzyko ukąszeń, jak postępować w przypadku ugryzienia przez kleszcza oraz gdzie wysłać kleszcza do analizy, zapoznaj się z artykułem Jak zachować bezpieczeństwo w sezonie kleszczy w OutdoorIllinois Journal.

Nagły wzrost liczby chorób przenoszonych przez kleszcze w całych Stanach Zjednoczonych wymaga czujności od każdego z nas. Oznacza to zapobieganie ukąszeniom przez kleszcze oraz ich szybkie usunięcie zarówno u ludzi, jak i zwierząt domowych. Warto również zapoznać się z różnymi gatunkami kleszczy, aby wiedzieć, jakie ryzyko chorób mogą one przenosić i jakie objawy mogą się pojawić w przypadku ugryzienia. Strona internetowa Illinois Lyme Association to dobre miejsce, aby rozpocząć swoją edukację na temat kleszczy i chorób przez nie przenoszonych.

Dzięki kilku środkom ostrożności wciąż możemy cieszyć się wszystkim, co oferuje nam natura.

---

Elliott Zieman jest adiunktem w Katedrze Nauk Biologicznych na Eastern Illinois University. Dr Zieman dorastał na północno-zachodnich przedmieściach Chicago i studiował na Southern Illinois University, gdzie uzyskał tytuły licencjata i magistra. Prowadzi badania nad kilkoma zoonotycznymi patogenami przenoszonymi przez kleszcze. Dr Zieman i jego studenci badają przecięcie się patogenów występujących u dzikich zwierząt i zwierząt domowych.